اهمیت احترام و نیکی به پدر و مادر

در چهار سوره از قرآن كريم، دستور به احسان به والدين بلافاصله بعد از مسئله توحيد قرار گرفته است. همرديف بودن این دو مسئله بيانگر اين است كه قرآن تا چه حدّ براى والدين احترام قائل است:

«لا تعبدون الا اللَّه و بالوالدين احسانا» بقره، 83

جز خداوند يگانه را پرستش نكنيد و به پدر و مادر نيكى كنيد.

«و اعبدوا اللَّه و لا تشركوا به شيئا و بالوالدين احساناً» نساء، 36

خدا را بپرستيد و هيچ چيز را همتاى او قرار ندهيد و به پدر و مادر نيكى كنيد.

«الاّ تشركوا به شيئاً وبالوالدين احساناً» انعام، 151

اينكه چيزى را شريك خدا قرار ندهيد و به پدر و مادر نيكى كنيد.

«و قضى ربك الاّ تعبدوا الاّ اياه و بالوالدين احساناً» اسراء، 23

و پروردگارت فرمان داده جز او را نپرستيد و به پدر و مادر نيكى كنيد.

همچنین در قرآن و روایات، مصادیق و مواردی از مسئله احترام و نیکی به پدر و مادر بیان شده است که به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:

الف. خوش‌سخنی

خداوند در آیه‌ای می‌فرماید:

"... چون یكی یا هر دو [پدر و مادر] به پیری رسند، حتی به آنان "اُف" مگو و آنها را از خود مران. بلكه بزرگوارانه با ایشان سخن بگوی". اسراء، 23

در روایتی نیز امام صادق (ع) می فرمایند:

اگر کمتر از "اف" عبارتی وجود دا‌شت، خداوند از آن نهی می‌فرمودند.

کلینی، کافی، ج 2، ص 349

ب. تواضع در مقابل آنها

در ادامه آیه بالا می‌فرماید:

"و بال‌های تواضع خویش را از روی رحمت و مهربانی در برابر پدر و مادر فرود آر". اسراء، 24

تعبیر استعاری "فرود آوردن بال رحمت" در این آیه بر حد اعلای تواضع در برابر والدین دلالت می‌كند.

ج. اطاعت از آنها

در روایتی از امام صادق (ع) نقل شده که فرمودند:

"فرزند سه وظیفه در قبال پدر و مادر دارد؛ شکرگذاری آنها در همه حال، اطاعت آنها در آنچه امر و نهی میکنند، در غیر معصیت الهی و خیرخواهی آنها در آشکار و خفا".

علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 75، ص 236، موسسة‌الوفاء، بیروت، لبنان، 1404 ق

د. دعا برای آنها

در همان آیات به دعا کردن برای پدر و مادر امر می‌فرماید:

"... و بگو پروردگارا بر آنها [پدر و مادر] رحم کن همان‌طور که آنها مرا در کوچکی تربیت کردند". اسراء، 24

علاوه بر اینها به موارد جزئی‌تری نیز اشاره شده است؛ مثل روایتی از امام موسی‌بن‌جعفر (ع) که فرمودند، از پیامبر (ص) در بارۀ حق والدین بر فرزند سؤال کردند. ایشان جواب داد كه فرزند نباید والدین خود را به نام صدا بزند و در راه رفتن و نشستن بر آنها سبقت گیرد و موجب توهین دیگران به ایشان شود".

کلینی، کافی، ج 2، ص158، دارالکتب‌الاسلامیة، تهران، 1365 ش

و در آیه ای نیز انفاق به والدین را مقدم بر هر انفاقی می‌کند و می‌فرماید:

"از تو می‌پرسند كه چه انفاق كنند. بگو هر مالی كه می‌بخشید، پس به والدین و نزدیكان و ... ببخشید". بقره، 215

و در آخر...

رسول اکرم (ص): نظر به والدین عبادت است.

بحارالانوار، ج ،۱ ص۲۰۴

امام صادق(ع): نیکی به والدین از شناختن خوب خدا ناشی می‌شود. چرا که هیچ عبادتی سریع‌تر از نیکی به والدین نتیجه اش به انسان نمی‌رسد. ‌مصباح الشریعه، ص۷۰